Programatory są urządzeniami, które służą do zapisywania i odczytywania danych z pamięci nieulotnych, takich jak EEPROM, Flash czy OTP. Programatory mogą być używane do tworzenia, modyfikowania lub naprawiania oprogramowania wbudowanego w różnych urządzeniach elektronicznych, takich jak telefony, komputery, karty płatnicze czy samochody. Używane są też do sterowania w systemach inteligentnych domów. Programatory mogą być podzielone na dwie główne kategorie: programatory uniwersalne i programatory dedykowane.
Programatory uniwersalne są urządzeniami, które mogą obsługiwać wiele różnych typów i modeli pamięci nieulotnych. Programatory uniwersalne są zazwyczaj podłączane do komputera za pomocą portu USB lub szeregowego i wymagają specjalnego oprogramowania do sterowania nimi. Programatory uniwersalne mają zwykle wbudowany interfejs graficzny, który umożliwia wybór typu pamięci, pliku z danymi do zapisania lub odczytania, ustawień napięcia i czasu programowania. Programatory uniwersalne są często wykorzystywane w serwisach naprawczych lub laboratoriach badawczych, gdzie potrzebna jest elastyczność i wsparcie dla wielu rodzajów pamięci.
Programatory dedykowane są urządzeniami, które są zaprojektowane do obsługi tylko jednego lub kilku konkretnych typów lub modeli pamięci nieulotnych. Programatory dedykowane są zazwyczaj prostsze w obsłudze i szybsze w działaniu niż programatory uniwersalne. Programatory dedykowane nie wymagają podłączenia do komputera ani dodatkowego oprogramowania, ponieważ mają wbudowany mikrokontroler, który steruje procesem programowania. Programatory dedykowane mają zwykle niewielki wyświetlacz LCD lub LED, który pokazuje status programowania oraz przyciski lub przełączniki do wyboru pliku z danymi lub trybu pracy. Programatory dedykowane są często wykorzystywane w produkcji seryjnej lub masowej, gdzie potrzebna jest szybkość i niezawodność.